Willy Vittali

Een hele tijd geleden, tijdens een schilderles ontstond er een heftige discussie omdat ik moeite had met het schilderen van abstracte "kunst". De leraar wil zijn leerlingen vrijer maken door ons te beperken zowel in het materiaal gebruik als wel door ons denkvermogen in te dammen. Ik was bij de schilder op les gegaan om technieken te leren en naar model te werken.

Hij vroeg me steeds vaker mijn geest uit te schakelen en vormen los te laten. Schilderen als een kind. Door veel met kinderen te schilderen en te tekenen weet ik dat kinderen hun vormen bewust kiezen en er zelfs goed over nadenken. En door dat na te bootsen creëer je een geforceerde naïviteit die niets met de vrije stijl van een kind te maken heeft. Om de een of andere reden staat gedachteloos kledderen met verf mij tegen. Als ik mijn denken uit schakel ontken ik mezelf en dan zou het werk dat ik maak ook niet mijn werk zijn. Gedoceerd denken. mondjesmaat je gedachten toelaten.

De leraar mag dan goed lesgeven, deze keer ging het mij echt te ver toen hij ook nog Plato noemde. Was Plato niet degene die zich wijsheid toeeigende door te zeggen dat hij niet wijs was? Ik ben geen echte Decartes aanhanger, maar de gedachte "dat je bestaat omdat je denkt" heeft mijn denken wel op een ander spoor gezet. Het dualisme in onze cultuur zorgt herhaaldelijk voor verwarring. De stellingen van diverse grote denkers zijn zo complex dat het een mensenleven zou duren om het te bestuderen; en als je dat gedaan hebt heb je nog een mensenleven nodig om er achter te komen wie je zelf bent.

Vrijheid verkrijg je volgens mij niet door het opleggen van diverse beperkingen. Vrijheid ontstaat door het opheffen van de Hollandse hokjesgeest, het verleggen van grenzen en dat doe je niet gedachteloos. Vrijheid van denken, vrije meningsuiting, het toepassen en experimenteren met materie en geest. Als bij dit experiment de gedachte moet worden uitgeschakeld doe je niet meer bewust mee aan dit experiment.

Onze handen zijn de instrumenten die onze gedachten en emoties vertalen naar de buitenwereld. In onze gedachten bestaat die wereld met ongekende mogelijkheden die alleen nog moet worden vrijgemaakt zodat anderen die wereld mogen aanschouwen. Soms word ik tijdens het schilderen zo gegrepen door de vormen en de kleuren die zich voordoen dat de tijd lijkt te verstillen. Dat kan ik echter niet afdwingen.

Een schilderexperiment is goed als leermoment, de geest kun je niet forceren en dan denken dat er iets bijzonders ontstaat.

Als het om een psychologisch experiment zou gaan kan dat natuurlijk veranderen.

Met veel plezier heb ik meegedaan aan de sessies van Voice Dialoque aan de Vrije Universiteit van Amsterdam; om inzicht te krijgen in mijn persoonlijkheid (heden). Echter een schilderles is nu eenmaal geen psychologisch gericht experiment. En de oosterse filosofie van de leraar is "denk ik" niet de mijne. Zijn drijfveer is Feng sui, jezelf mee laten drijven met de stroom. Zelf ben ik waarschijnlijk te dualistisch en westers in mijn denken. Misschien is het een persoonlijke blokkade die mij belet mijn geest stil te leggen tijdens een schilderles omdat ik deze twee denkwijzen niet met elkaar wil vermengen. Wanneer dit het geval is kan ik toch ook niet net doen "alsof"; om dan vervolgens volgzaam een vel papier vol te schilderen om de discussie te vermijden.

Misschien is mijn verbeeldingskracht te sterk aanwezig om het zomaar uit te schakelen. Of het idee dat je iets toevoegt door iets weg te laten spreekt mij niet aan. Ik houdt niet zo van Minimal Art en moderne kunst. Gewoon omdat ik het niet snap, en des te meer boeken ik er over lees; hoe meer het mij gaat tegenstaan. Kunst die gemaakt is vanuit een diep gevoel, geëngageerde kunst kan mij diep ontroeren, dan hoeft het niet perse iets voor te stellen. Daarvoor heb ik mijn verbeeldingskracht; en mijn denkvermogen stop ik ook niet weg als ik naar kunst kijk. Alles staat op scherp wanneer ik kunst bekijk.

Het wekt gevoelens en emoties op die ik prettig vind of juist niet.

Dat impliceert voor mij persoonlijk dat kunst die zonder emotie of gedachten is gemaakt er ook geen oproept. Het kan hooguit een leuk plaatje zijn geworden om naar te kijken. Ik denk dus ik ben. Tijdens het schilderen ontstaan gedichten en denk ik na over waarom ik iets maak. Als leerproces schilder je vormen na en meng je kleuren.

Ik wil mezelf graag trouw blijven. En de controle houden over datgene waarvoor ik sta.

Met grenzeloze bewondering kan ik naar de oude meesters kijken, hun kleurgebruik, de composities, hun denken achter elk schilderij. Elk schilderij laat zich lezen als een boek vol symbolen.

Daarom blijven ze door de eeuwen heen en voor elke generatie een wonder van schoonheid en vakmanschap. En vakmanschap is nu een woord dat de kunstenaars niet meer gebruiken. Kunst als ambacht is een vies woord. Terwijl die ambachtslieden uit vroegere tijden zoveel hebben nagelaten.

Het voedt mijn denken en dat betekent geestelijke groei. Zodra de gedachte stopt betekent dat teruggang. Want stilstand betekent achteruitgang. Wie dit ooit heeft gezegd weet ik niet precies, misschien vind ik dat ook nog wel eens uit.

Een poging een poosje niet te denken heeft mijn opportunistische gedachten helemaal overhoop gehaald en onrust in mijn geest gezaaid. En alleen door dit op te schrijven komt mijn gemoedsrust weer terug.

Alleen bij meditatie krijgt de geest die rust. Waarschijnlijk bedoelt de leraar deze toestand als hij de geest wil uitschakelen tijdens het schilderen of tekenen. Na gedane arbeid is het goed rusten. Arbeid en rust gaan niet samen in mijn optiek. De rust die nodig is om de geest te herstellen en zichzelf terug te vinden na een drukke periode. Om verfrist veder te gaan met dat complexe gedoe dat denken heet.